Bekendste adres ter wereld

"Whatever you do, please don't step on the cat, because there's no way I could politically survive that." Het is niet meteen een boodschap die je verwacht als je de Britse Prime Minister bezoekt in zijn ambtswoning. Maar Engelsen koppelen hun zin voor diepgewortelde tradities - het land kreeg nooit de Franse revolutionairen over de vloer - nu eenmaal aan hun heerlijk gevoel voor humor, tongue in cheek.

Downing Street 10 is bij uitstek het symbool van Groot-Brittannië en dus was de recente verhuizing van kater Larry - alias the Chief Mouser to the Cabinet Office - van een Londens asiel naar het bekende adres opgemerkt nieuws. Larry werd aangetrokken nadat er een rat zou gesignaleerd zijn in de buurt van de woning. De kater werd officieel aan de talrijk opgekomen pers voorgesteld, waarbij het dier getuigde van mensenkennis door al te nieuwsgierige journalisten eens flink te krabben. Later werd het publiek nog ingelicht door de woordvoerder van de eerste minister dat Larry zijn eerste namiddag in de ambtswoning grotendeels slapend had doorgebracht. Het belang van het welzijn van de wispelturige Larry - that darn cat seems to be everywhere in the house vertrouwde een minister mij toe - is dus niet zomaar een grapje. Iedere bewoner van Downing Street 10 wordt nu eenmaal de symbolische mededrager van de Britse natie. Cherie Blair kwam dat te weten toen ze de halve natie over zich heen kreeg, omdat haar een slechte relatie met de toenmalige Chief Mouser Humphrey werd aangewreven.

Sir Downing, wiens portret nog steeds in de inkomhal hangt, had zich dat nooit kunnen inbeelden toen hij eind 17de eeuw de residentie bouwde op de zompige gronden die hij er gekocht had. Churchill noemde het huis het resultaat van de samenwerking tussen een oplichter van een projectontwikkelaar en een charlatan van een aannemer. Slechte funderingen op een moerassige ondergrond veroorzaakten een oneindige ellende van barstende muren en gebroken trappen in langzaam wegzakkende huizen. Toen koning George II in 1732 het nummer 10 van de straat cadeau gaf aan het ambt van First Lord of the Treasury (nog altijd de officiële titel van de Prime Minister), was het dus zeker niet met het idee dat het huis ooit zou opklimmen tot de verzinnebeelding van de Britse natie. De meeste eerste ministers woonden rianter en zagen Downing Street 10 als een extralegaal voordeel avant la lettre. Vaak werd de woning door hen uitgeleend aan familie, vrienden of hoge ambtenaren.

Pas in de 20ste eeuw werd het een vaste gewoonte dat de Prime Minister er zelf ging resideren. Het huis kreeg daardoor als ambtswoning voor het eerst enig cachet. Een nationaal symbool werd het pas tijdens de Tweede Wereldoorlog. Veel meer dan het huis zelf, een complex van ongeveer 100 kamers waarvan slechts weinig mensen zich een concrete voorstelling kunnen maken, is de voordeur daarbij cruciaal geweest. De bewuste deur werd pas in 1775 bijgebouwd en was oorspronkelijk niet eens de hoofdingang. Maar tijdens de Duitse luchtaanvallen op Londen liet Churchill zich bij herhaling juist daar fotograferen, de foto waarop hij op die plaats het V-teken maakt, is een van de iconische beelden uit de wereldgeschiedenis. De relatief bescheiden deur wekte immers de indruk dat Churchill tijdens de Blitz in een gewoon rijhuis verbleef tussen de bevolking. Feitelijk was het één grote illusie, want de sluwe vos woonde helemaal niet in het huis dat bij ieder bombardement verder inzakte. Na de Tweede Wereldoorlog zou men de huizen in de straat stelselmatig afbreken en herbouwen. Geen Engelsman die het graag hoort, maar het huidige Downing Street 10 is maar een kopie van het oorspronkelijke gebouw.

Hoeveel historisch relativerende bedenkingen men er ook over kan maken en hoezeer men dit huis als een typische case van invention of tradition zou kunnen beschouwen, vandaag is geen adres ter wereld zo bekend. De voordeur is dermate een symbool geworden van de ziel en de kracht van Groot-Brittannië dat het IRA in 1991 probeerde om ze op te blazen met een mortieraanval vanuit een speciaal daartoe omgebouwd busje (maar de granaat viel in de achtertuin van het huis in plaats van aan de voordeur). Mahatma Ghandi wilde absoluut een foto aan de deur om aan de massa ongeletterden in India in één beeld te tonen dat hij officieel erkend was als de leider van zijn volk. De historische sensatie om die deur te zien openzwaaien als politicus uit een bescheiden gemeenschap, is dan ook ronduit onbeschrijfelijk. Symbolische mijlpalen worden niet door het heden maar door de toekomst opgetrokken. Ik ben benieuwd of dit er een zal worden voor de Vlaamse Beweging.