Goesting besteed je niet uit aan de overheid

Als burgers met goesting een aanbod doen, zoals maandag in De Standaard van 28 september, dan hoor je daar als politicus kennis van te nemen. Die 'burgers met goesting' bleken niet zomaar burgers met goesting, maar de initiatiefnemers van Hart boven Hard, het linkse platform dat opgericht werd om tegen de regering in te beuken.

Groot was mijn verbazing dingen te lezen als: 'gezag en sturing moeten het steeds meer afleggen tegen het brede initiatief van onderuit' of 'de drang om de mens weer centraal te stellen, bevrijd van de dwingende structuren die hem vervreemden van zichzelf'. Woorden die me recht uit het hart gegrepen zijn.

De aansluitende lofzang op 14.000 afdelingen van volwassenenwerk, 600.000 jongeren die actief zijn in het jeugdwerk en één miljoen vrijwilligers in Vlaanderen, klinkt me als muziek in de oren. 'Samenleven gebeurt bottom-up, niet top-down', het lijkt een citaat uit een N-VA-pamflet. Zelfbestuur, weet je wel.

Het verbaast dat Hart boven Hard op de proppen komt met dergelijke statements. Het is een pleidooi voor eigen kracht, vrij initiatief en ondernemingszin.

Maar de linkse aap kwam verderop uit de mouw gekropen, tot hij grijnzend op de schouder zat. Al die bottom-up creativiteit kan blijkbaar alleen subsidiegedreven tot volle bloei komen. Overheidsgeld is de brandstof en daarachter schuilen onvermijdelijk overheidsregels, overheidsbemoeienis en meerderheidsbeslissingen; gewoon weer van top naar down.

Hart boven Hard schermt graag met begrippen als solidariteit. Maar hun vrijgevigheid betreft wel geld dat via belastingen onteigend wordt aan anderen. Dat je solidariteit kunt opleggen, is wellicht het gekste idee dat links in het uitstalraam heeft liggen.

Als een meerderheid beslist een belasting te heffen om daarmee, bijvoorbeeld, kinderopvang te financieren, is dat top-down. Ook burgers die daar anders over denken dan die meerderheid, worden geacht de fiscus mee te stijven. Alleen wie vrijwillig een extra bedrag besteedt aan initiatieven voor jongeren, stelt een daad van solidariteit, bottom-up.

Belastingheffing na een democratische besluitvorming is verdedigbaar, maar blijft een top-down aanpak. Hoe meer belastingen opgelegd worden, hoe minder ruimte er overblijft voor echte solidariteit: de vrijwillige inzet van eigen middelen ten bate van anderen. Hoge belastingen eroderen het verantwoordelijkheidsgevoel. Ze stimuleren de gedachte dat de overheid de klus maar moet klaren, ze fnuiken de goesting.

Een echte bottom-up benadering legt toch best niet te veel eieren in de overheidsmand, want dan neemt 'boven' het gewoon weer over.