Trek een streep tussen 'zij' en 'wij'

'Rot toch op', reageert de zwaar aangeslagen Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb (PvdA) na de aanslag op de Charlie Hebdo-redactie. Hij richt zich daarbij tegen de moslimfundamentalisten die 'het niet zien zitten dat humoristen een krantje maken'. Die beeldspraak staat voor al wie de basisbeginselen van onze samenleving verwerpt. Aboutaleb noemt zichzelf een 'woedende moslim' en vindt het belangrijk 'dat moslims hier massaal afstand van nemen'. Hij heeft natuurlijk gelijk. Moslims dienen zich uiteraard niet te verontschuldigen voor wat in Parijs gebeurde, maar het is mooi als ze net als anderen de daders beschuldigen. Beschuldigen waarvan?

De gebeurtenissen sloegen ons met verbijstering. Als er twaalf slachtoffers vallen bij een moordaanslag, dan is dat een humanitaire tragedie. Als daar cartoonisten en journalisten tussen zitten die het slachtoffer werden omdat ze als cartoonist of journalist stonden voor het vrije woord, dan spreken we over een aanslag op een fundamenteel beginsel van de ordening van onze samenleving. Als er ook politieagenten bij betrokken zijn die actief de veiligheid van burgers proberen te garanderen, dan gaat er een nieuwe bijlslag in een ander basisprincipe.

Onwrikbare Waarheid
Onze samenleving wordt hier geraakt, de basiswaarden met voeten getreden. Maar als dat waar is, bestaat er dus schijnbaar ook een ander model dan het 'onze', met andere basiswaarden. Dat wordt te veel verzwegen of gemakshalve vergeten. De wij/zij-indeling bestaat wel degelijk.

Het kenmerk van de 'zij'-groep? Die steunt het handelen op haar onwrikbare Waarheid en maakt mensen daaraan ondergeschikt. De logica van die 'zij'-groep leidt onvermijdelijk naar een Parijs-7-januari-scenario. Daar ligt de kern van fundamentalisme.

Wie dé Waarheid niet wil (laten) betwisten, moet en zal vroeg of laat het bestaan afwijzen van mensen die een andere mening zijn toegedaan. Dat zijn zij. Wie het recht op vrije meningsuiting voor mensen niet wil (laten) betwisten moet de onwrikbaarheid van dé Waarheden afwijzen. Dat zijn wij. Het is het een of het ander. Nooit mogen we ruimte laten aan die 'zij'-groep waarvan de opvattingen onverzoenbaar zijn met de onze. Er bestaat geen basis voor compromis want dé enige Waarheid (met hoofdletter wegens onbetwistbaar) is dat Ze niet bestaat.

Medeplichtig aan de raid
We moeten die streep tussen 'wij' en 'zij' nadrukkelijk trekken. Dat is niet alleen een taak van wetgevers en uitvoerende macht. Hier moet iedereen zich aangesproken voelen. Wie zwijgt als die 'zij'-groep van zich laat horen, maakt zich schuldig aan medeplichtigheid aan de raid op de redactielokalen van Charlie Hebdo. Als 'wij' deze strijd niet met de hele groep voeren, dan verliezen we.

Het signaal van Aboutaleb is daarbij van groot belang. Net als zoveel andere moslims, staat hij aan de 'wij'-kant die er alles aan moet doen opdat deze samenleving 'onze' samenleving blijft; een samenleving waar dé Waarheid niet wordt erkend. De plaats van de anderen is aan de 'zij'-kant.

Het gaat dus niet over een scheidingslijn tussen moslims en niet-moslims. Maar het risico is vanzelfsprekend groter voor religieus geïnspireerde gelovigen in het algemeen en moslims in het bijzonder dat ze de waarden van onze 'wij'-groep niet erkennen. Heilige Boeken zijn niet zonder gevaar. Laten de niet-moslims en a-religieuzen er intussen niet al te zelfgenoegzaam van uitgaan dat zij vrij zijn van het nefaste Waarheids-denken.

Oh ja, en hoe zit dat met respect? Wie vindt respectloos behandeld te worden, keert de rug naar de betrokkene, niet de loop van een vuurwapen. Zo eenvoudig is dat.

Voor wie daar anders over denkt, is oprotten zeker een optie. Ook wij moeten toch wel ergens een streep trekken, mag ik hopen.