Pensioenen hervorm je niet in het luchtledige

Als expert kan en moet Frank Vandenbroucke het nodige tegengas geven inzake de pensioenhervorming, maar politici werken in andere omstandigheden dan een onafhankelijke commissie, legt Peter De Roover uit. Ze moeten rekening houden met het sociaal overleg, en voldoende politiek draagvlak zoeken.

Als expert Frank Vandenbroucke spreekt, dan wordt er geluisterd, zeker als het over pensioenen gaat. Terecht, want onder zijn voorzitterschap leverde de commissie Pensioenhervorming 2020-2040 een uitstekend werkstuk af, dat de grondige pensioenhervorming van deze regering sterk heeft beïnvloed.

Die commissie sprak klare taal: "Bij ongewijzigd beleid is het pensioensysteem financieel niet houdbaar, strookt het niet meer met de evoluties in de samenleving en rijzen er problemen inzake sociale kwaliteit." Deze regering schept door haar samenstelling een uniek momentum om werk te maken van de noodzakelijke hervorming. Die moet uitmonden in een eerlijk, solidair (over statuten en generaties heen) en zeer zeker ook duurzaam pensioenstelsel.

Vandenbroucke haalde gisteren alle krantenkoppen bij de voorstelling van een aanvullend advies van zijn commissie (DS 28 april). De lezing van zijn verhaal was verschillend naargelang van wie het commentaar schreef. De ene onthield dat ook mensen met een zwaar beroep langer moeten werken. Anderen lazen vooral dat Vandenbroucke vreest dat deze regering bricolagewerk aflevert. Elders lag de klemtoon op de vaststelling dat de regering niet alle aanbevelingen van de commissie volgt. Zo hebben we inderdaad de pensioenbonus afgeschaft, omdat die geen aantoonbaar effect heeft op de lengte van de loopbanen, wat nochtans de bedoeling was. Gekoppeld aan een malus had daar wellicht meer ingezeten, maar de regering mikt op andere stimuli.

Geen kiemvrij laboratorium

Vandenbroucke is geen politicus meer en zit nu als expert in een veel comfortabeler situatie. Hij moet geen rekening houden met politieke en sociale evenwichten of zoeken naar voldoende draagvlak. Voeg aan de zoektocht naar politieke overeenstemming nog het gewicht van het sociaal overleg toe en het zal duidelijk zijn dat we absoluut niet in een kiemvrij laboratorium werken. De discussie over pensioenen is overigens geen zaak van pure technocratie. Vorige week stond ik ruim twee uur op de parlementaire tribune bij de discussie over een hervormingsluik van de overheidspensioenen. Dat debat was sterk ideologisch gekruid. Experts geven adviezen, wijzen de weg, maar politici maken keuzes die vertrekken van een bepaald mens- en maatschappijbeeld. Vandaar de terechte zin in het rapport van de commissie 2020-2040: "Een commissie van experts kan zich niet in de plaats stellen van de politieke besluitvorming en het sociaal overleg." Wij hebben inderdaad niet alles overgenomen wat de experts voorstelden, ofwel omdat het politiek niet haalbaar was, ofwel omdat deze coalitie andere politieke keuzes maakt.

Tegenwind

Dat neemt niet weg dat Vandenbrouckes tussenkomst meer dan welkom is. Deze regering heeft wel degelijk een ambitieus totaalplan voor ogen en zette al belangrijke stappen. Het overheidspensioen werd op nieuwe sporen gezet, gepensioneerden uit alle sectoren kunnen onbeperkt bijverdienen, het idee van langer werken is verworven. Maar het is uiteraard goed dat experts mee druk blijven zetten opdat zo'n ingrijpende hervorming ook echt op tempo blijft. De tegenwind blaast soms fel en de weg is nog lang.

Omdat wij die rol heel erg hoog inschatten, ligt nu het wetsontwerp voor om de commissie 2020-2040 wettelijk te verankeren als Academische Raad. Wij garanderen dat de experts een formele rol zullen blijven spelen, wat erop neerkomt dat we Frank Vandenbroucke officialiseren als lastpak en klokkenluider. Zo hoort het ook.

Wat zijn basisboodschap betreft, heeft hij trouwens gelijk. Zo vraagt hij dat de regering werkt binnen een globaal kader. Terecht antwoordt minister van Pensioenen Daniel Bacquelaine (MR) dat het regeerakkoord dat kader biedt. Vandenbrouckes "doe wat je zegt te willen doen" willen we dan ook graag verwelkomen. Het zal alvast de N-VA zeer plezieren als ook de sociale partners oor hebben naar wat Vandenbroucke zegt over zware beroepen en deeltijds pensioen. Uiteraard verliest dat laatste idee, een zeer goed idee trouwens, zowat alle zin als het brugpensioen - of een vorm daarvan - blijft bestaan. Heel mooi dat Frank Vandenbroucke dat nog even onder de aandacht brengt.

Dat een hervorming die het algemeen belang voor ogen houdt, soms botst met particuliere groepsbelangen is onvermijdelijk. Dat maakt het werk van een regering in een democratie zoveel moeilijker dan dat van experts. Hun rol is dus anders, maar zeker ook noodzakelijk. Wat ons betreft kan en moet de ploeg-Vandenbroucke een constructieve partner zijn bij de gigantische opdracht waaraan we hard werken.