Kleur op school is geen zwart-witverhaal

Het klopt niet dat de verhoudingen tussen allochtonen en autochtonen automatisch beter worden als ze elkaar beter leren kennen. Zo stoten we op het vervelende probleem dat clichés in het echte leven juister blijken dan een weldenkend mens zou verwachten. Mohammedjes zijn echt weleens eikels die zich alleen staande menen te houden door onuitstaanbaar machogedrag. Lucassen kunnen echt eikels zijn die hun hautaine superioriteitsgevoel tegenover de gekleurde Vlamingen graag op een degoutante manier etaleren. Die worden echt geen vriendjes als ze naast elkaar op de schoolbank worden gezet. Je krijgt ook niet per definitie een milder oordeel over Hollanders door naar een camping te trekken.

Mooi dus als onderwijsdeskundige Orhan Agirdag in de Volkskrant het idee doorprikt dat we tot elke prijs moeten gaan mixen, bijvoorbeeld in de scholen. Hij beweert bovendien dat er geen leerwinst zou te halen zijn uit het mengen van scholen. Zwarte scholen presteren uitstekend cognitief en op vlak van sociale integratie, zo zou de wetenschap leren. Mensen uit de praktijk durven daar weleens vraagtekens bij plaatsen maar ach, wat is het gewicht van ervaring als daar doorwrochte sociologische studies tegen in stelling worden gebracht?

Agirdag ziet een ander probleem. Zwarte scholen zijn erg blank wanneer het gaat over leraren en hun opvattingen. Hij spreekt over een etnische mismatch, over een gebrek aan feeling bij de leerkrachten met de leefwereld van hun leerlingen. Uiteraard is het goed dat een lerarenkorps divers is samengesteld, naar geslacht, leeftijd, sociale achtergrond, seksuele voorkeur en ook, culturele achtergrond.

Maar het is opletten voor een al te simplistische benadering. Er bestaat niet zoiets als dé leefwereld van kinderen in een 'zwarte' school. In onze superdiverse steden gaat het over ruim vijftig tinten 'zwart'. De leefwereld van Elisabeth, van wie moeders wieg in Ghana stond, is echt niet dezelfde als die van Laila, die naar Marokko moet als ze haar grootmoeder wil bezoeken. En Olek, wat doen we met zo'n witte zwarte met weer die heel andere achtergrond? Welke kleur moet een leraar hebben om mee te zijn met de leefwereld van alle leerlingen? Als de etnische achtergrond van de leerlingen hét criterium vormt, dan moeten we onze mixmanie vervangen door zuiver apartheidsdenken. Dit pad willen we natuurlijk niet begaan, mag ik hopen. Ooit wilden we katholieke kindjes niet laten vergiftigen door vrijzinnige koters, laat staan door niet-katholieke leerkrachten met bokkenpoten. Dat stadium zijn we intussen voorbij. Laten we katholiek nu niet vervangen door islam.

Agirdag gooit nog een steen in de kikkerpoel als hij zegt dat witte segregatie problematischer is dan zwarte. Een puur witte school vormt, in tegenstelling tot een volledig zwarte, wel een gevaar voor de integratie van die witte kinderen. De redenering achter die vreemde stelling is dat witte leerlingen haast alleen in de school in contact komen met gekleurde medemensen.

Mensen wonen en leven inderdaad erg gescheiden, maar dat zou alleen maar gelden voor witte jongeren? Witte kindjes komen zelden in contact met 'zwarte' leeftijdsgenootjes maar die 'zwarte' jongeren ontmoeten wel spontaan de 'witten'? Dat zwarte segregatie minder problematisch zou zijn dan witte segregatie is natuurlijk onzin, want het ene kleeft onlosmakelijk aan het andere.

Dwangmaatregelen om mensen tegen hun zin in te 'mixen' zullen niet leiden tot die 'small world after all', zoals klassiek links altijd heeft voorgehouden. Maar dat betekent niet dat we segregatie heilzaam moeten vinden. Gelukkig gaat het idee van diversiteit veel verder dan een zaak van alleen maar kleurtjes. Het is gewoon geen zwart-witverhaal.