Hoorzittingen in het Europees Parlement: TINA?

Het Europees Parlement heeft de afgelopen weken de handen vol gehad aan de hoorzittingen van de 26 kandidaat-commissarissen. Het was een kruisverhoor van 78 u. Alleen de Bulgaarse Rumania Jeleva heeft het niet overleefd. De plenaire stemming is nu uitgesteld tot dinsdag 9 februari omdat haar vervangster opnieuw moet gehoord worden. Meer dan 7 maanden na de Europese verkiezingen van 11 juni zitten we dus nog altijd zonder nieuwe Commissie.

De bevalling loopt duidelijk niet van een leien dakje, precies zoals 5 jaar geleden toen de Italiaan Buttiglione terug naar huis werd gestuurd. Nochtans is een snelle opstart van de Europese instellingen van enorm belang. Er dienen zich grote uitdagingen aan en de economische crisis is nog niet van de baan. Commissievoorzitter José Manuel Barroso heeft een tweede kans gekregen alhoewel niet iedereen erg enthousiast was over zijn eerste periode. Laat ons hopen dat hij meer zal zijn dan een strategische keuze van de grote lidstaten.

De Portugees zal het echter niet onder de markt krijgen om, in het nieuwe juridische kader van het Verdrag van Lissabon, iedereen zijn plaats te geven. Naast hemzelf is er ook traditioneel de lidstaat die het voorzitterschap van de technische Raadsformaties invult, dat is nu Spanje. Er zijn nog twee andere stevige concurrenten bij gekomen: "onze" Herman Van Rompuy, de allereerste voorzitter van de Europese Raad en Catherine Ashton, de Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid.

De eerste spanningen zijn al aan de oppervlakte gekomen - wie zal Obama het eerst een hand geven, Zapatero, Van Rompuy of Barroso? - dit vraagt tijd maar is niet onoverkomelijk. Wat zeker is, is dat wij een slagkrachtige Commissie nodig hebben als motor van de Europese integratie. Helaas hebben de toegevingen aan de Ieren na hun negatief referendum die slagkracht grotendeels uitgehold, anders waren we nu al overgegaan tot een beperking van het aantal Commissarissen tot 18 ipv 27.

Het komt er nu op aan te roeien met de riemen die de Commissie heeft. Helaas heeft Barroso daarbij enkele inschattingsfouten gemaakt. Why change a winning team? Principes zijn mooi – elke Commissaris krijgt een nieuwe bevoegdheid – maar wat doe je daarmee in de praktijk? Kijk naar de Nederlandse Neelie Kroes, die van Mededinging verhuist naar Digitale Agenda. Of de Fin Olli Rehn van Uitbreiding naar Economie? Beiden hebben ze een hoorzitting achter de rug die niet echt voldeed. Ook de versnippering van de bevoegdheden buitenlands beleid over niet minder dan 5 Commissarissen is geen goede zaak. Er wacht Catherine Ashton een gigantische taak om al die collega’s op één lijn te krijgen.

Spektakel

Laat ons duidelijk zijn, de hoorzittingen zijn geen doel op zich, ze mogen niet verworden tot spektakel. Maar als Europarlementslid heb je de verdragsrechtelijke opdracht te achterhalen welk vlees je in de Europese Commissiekuip hebt. De hoorzittingen zijn dan ook een soort van laatste "filter". Immers, niet noodzakelijk de beste mensen worden naar de Commissie afgevaardigd door de regeringen van de lidstaten. Alles is gebaseerd op een precair politiek akkoord tussen de drie grote machtsgroepen, de EVP (christen-democraten), de S&D (socialisten en democraten) en ALDE (liberalen). Die drie verdelen de postjes netjes onder elkaar.

Het is daarom ook niet zo dat hoorzittingen het wondermiddel bij uitstek zijn. Na het afvoeren van één Bulgaarse kandidate zal heel de Commissie – weliswaar met wat vertraging – worden geïnstalleerd. Maar toch, de hoorzittingen tonen de (non-)kwaliteit van de kandidaten. Dat is vaak de verdienste van de kleinere fracties.

Relatief

Jean-Luc Dehaene (EVP) heeft dan ook voor een stuk gelijk als hij zegt dat de perceptie, die rond die hoorzittingen wordt gecreëerd, onjuist is, ja zelfs een illusie. Het EP kan zich inderdaad alleen maar uitspreken over de Commissie als geheel (hoewel het parlementaire spervuur wel de omgekeerde indruk kan wekken).

Bovendien zegt een zwakke hoorzitting niet alles. Zo legde Neelie Kroes in 2004 allesbehalve een perfect examen af voor het EP, maar ze bleek later wel een van de sterkhouders van de Commissie. Overigens kan ook het dwarsbomen van een kandidaat wel eens als een boemerang terugkomen. Sommige linkse krachten in het parlement dachten in 2004 Berlusconi een pad in de korf te zetten door de katholieke conservatief Rocco Buttiglione terug naar huis te sturen. Maar Berlusconi verving de kandidaat van een kleine katholieke partij door Franco Frattini, wél een trouwe discipel van zijn eigen Forza Italia. Frattini is nu trouwens zijn minister van Buitenlandse Zaken. Het leed van Berlusconi was zeer relatief.

Deze voorbeelden tonen de relativiteit van de hoorzittingen aan. Maar in de huidige stand van de Europese Verdragen, waarbij het EP zijn goedkeuring moet geven aan de voorgestelde Commissie, zijn hoorzittingen het enig mogelijke instrument. Hoorzittingen zijn een typisch voorbeeld van TINA: There Is No Alternative. Het doel is immers een slagkrachtige Commissie op de been te brengen. Hoorzittingen horen bij dat proces, alle Dehaenes ten spijt.