De EU als hoofdoorzaak van het separatisme

Een referendum over de onafhankelijkheid van Schotland in 2014, vervroegde verkiezingen in Catalonië die uitdrukkelijk de onafhankelijkheid tot thema hebben. Na het uiteenvallen van de multinationale landen in Europa buiten de Europese Unie (EU), lijkt er nu ook schot te komen in hetzelfde fenomeen bij de resterende multinationale staten binnen de EU.

Het zal ons dus niet verwonderen als binnenkort ook het gehoon en gehuil weer luider wordt dat deze landen, net zoals Vlaanderen, hobbitiseren, en dat het om een tegennatuurlijke tendens zou gaan, die ingaat tegen de Europese gedachte en richting van de geschiedenis. Nochtans leidt een nuchtere analyse van de beweegredenen en het succes van deze separatistische bewegingen mijns inziens tot de volgende conclusie: het proces van Europese integratie is wellicht de hoofdoorzaak van dit separatisme. Om het in modieuze termen te zeggen: Europa is zowel de push als de pull-factor van het separatisme. Of anders gezegd: enerzijds heeft de Europese integratie de belangrijkste argumenten tegen het opsplitsen van België en tutti quanti tenietgedaan, anderzijds maakt de Europese Unie de opsplitsing juist noodzakelijk.

Wat waren de belangrijkste argumenten tegen opsplitsing? Dat men nieuwe grenzen zou scheppen, en dat het toch niet opgaat om het vrij verkeer van personen of diensten tussen Vlaanderen en Wallonië (of tussen Engeland en Schotland) te gaan hinderen door deze nieuwe grenzen. De Europese integratie heeft het belang van de grenzen tussen de lidstaten sterk verminderd. Het zijn precies de nadelige effecten van staatsgrenzen die grotendeels zijn afgebouwd, terwijl de positieve betekenis van staatsgrenzen bij de natiestaten in Europa daarbij toch minstens ten dele is behouden.

Omgekeerd is de Europese Unie politiek zo belangrijk geworden en heeft de EU zoveel zeggenschap over interne aangelegenheden, dat het voor een volk van wezenlijk belang is om inspraak te krijgen in de Unie. En de enige manier om als volk echt inspraak te hebben, is nu eenmaal er voor te zorgen dat men een EU-lidstaat is, en niet zomaar ergens een onvolwaardig onderdeel van een lidstaat.

Vlaanderen en Wallonië hebben geen stemrecht in Europa, en waar al eens een deelstaatminister aan tafel mag zitten, mag hij of zij enkel meestemmen wanneer daarbij het 'Belgische' standpunt wordt vertegenwoordigd. Zijn Vlaanderen en Wallonië het oneens, dan heeft geen van beiden stemrecht.

In dit licht zijn de recente ontwikkelingen in Schotland en Catalonië eigenlijk een natuurlijke gang van zaken. De Vlamingen, die in het Belgische carcan nog veel meer onder culturele en economische druk worden gezet, hebben minstens zoveel redenen om eveneens verdere stappen in diezelfde richting te zetten.