Cybersoldaten

Op 2 augustus 1964 geraakte de Amerikaanse destroyer Maddox in de Golf van Tonkin slaags met drie Noord-Vietnamese torpedoboten. De omstandigheden die aanleiding gaven tot deze schermutseling zouden nooit volledig opgehelderd raken. Twee dagen later volgde op dezelfde plaats een nog duisterder incident, waarbij de Amerikanen urenlang schoten op een vijand die er naar alle waarschijnlijkheid niet eens was. De analyticus van dienst op het Pentagon was Daniel Ellsberg, die de berichten van de Maddox onderzocht en de aanbeveling deed aan defensieminister MacNamara om terug te slaan. President Johnson, die aankeek tegen een verkiezing later dat jaar, richtte zich op 4 augustus op de televisie tot het Amerikaanse volk met de mededeling dat de agressie van Hanoï een verdediging door de Amerikanen uitlokte. Enkele dagen later loog hij het parlement voor dat de Maddox geen spionage uitvoerde voor Zuid-Vietnam en kreeg hij de toestemming om zonder oorlogsverklaring alle nodige militaire operaties uit te voeren in Zuid-Oost-Azië.

Oorlog voeren uit zogenaamde zelfverdediging na leugenachtige verklaringen over aanvallen, beraamd door de vijand op het eigen land of op een trouwe bondgenoot. Bijzonder origineel was het alleszins niet, de Romeinen deden het keer op keer en na hen werd het trucje eindeloos herhaald door de geschiedenis. De oorlog in Vietnam draaide echter uit op een hopeloze slachtpartij. Ellsberg had op het Pentagon toegang tot duizenden documenten waaruit bleek hoe uitzichtloos de situatie op het terrein was geworden en hoe het Amerikaanse publiek bij herhaling werd voorgelogen.

Hij bewandelde eerst de geijkte kanalen om een verandering van het beleid te bepleiten. Pas toen dat hopeloos bleek, besliste Ellsberg om de zogeheten Pentagon Papers in de openbaarheid te brengen. Iets wat vóór het bestaan van het internet geen makkie was. Vandaag is één ontevreden analyticus in het Amerikaanse leger voldoende om een onwaarschijnlijke hoeveelheid vertrouwelijke informatie door te sluizen naar Julian Assange, die via WikiLeaks gelijk de hele wereld ervan in kennis kan stellen. Op die manier kregen we bevestigd dat ook de invasie van Irak op het aloude schema van bewuste leugens was gebaseerd, mocht daar nog iemand aan twijfelen. Tevens weten we nu dat ook de Amerikaanse strijdkrachten zich afvragen - net als iedereen die dat conflict analyseert - of de situatie op het terrein in Afghanistan niet militair uitzichtloos is.

Ellsberg beschouwt Assange daarom als een held. Internauten uit de hele wereld sluiten zich wat graag bij die mening aan en melden zich als gewillige cybersoldaten om WikiLeaks op het digitale slagveld te verdedigen. Maar is Assange wel een hedendaagse Ellsberg? WikiLeaks mag dan wel ijveren voor een totale transparantie, zelf zijn de organisatie en haar doelstellingen volslagen duister. De zelfverklaarde ideoloog Assange is een ietwat bizar personage dat zijn denkbeelden in 2006 publiceerde in twee gelijklopende essays. De centrale stelling daarin is dat autoritaire macht zich in stand houdt via samenzweringen. De samenzweerders zijn als spijkers in een houten bord die via een touw allemaal aan elkaar verbonden zijn. De samenzweringen worden zo een wiskundig model, een netwerk van informatie-uitwisseling, dat vorm geeft aan een organisch geheel zijnde de total conspiratorial power.

Het doel van Assange is dat vermeende monster in zijn geheel te slachten. Anders dan Ellsberg handelt Assange niet vanuit een persoonlijke betrokkenheid of moraliteit, maar vanuit een diepgeworteld complotdenken. In de logica van Assange is de hele diplomatie onderdeel van de samenzwering. Vandaar het vrijgeven van de massa aan diplomatieke telexen, het zogeheten Cablegate. Goed om de Amerikanen zwaar in verlegenheid te brengen en eens te lachen met de smeuïge details (weliswaar vrijwel steeds publieke geheimen) die zwart op wit staan. Maar is er verder een meerwaarde? Het resultaat van dit lek zal alleszins geen verhoging van de transparantie zijn in de diplomatieke wereld, maar juist het tegenovergestelde.

Helemaal twijfelachtig is het lekken van strategische informatie waardoor WikiLeaks zelf het wereldgebeuren gaat beïnvloeden, en dit zonder enige verantwoording of verantwoordelijkheid. Is het werkelijk een goed idee om de zwakke punten van de VS aan de wereld kenbaar maken onder het mom van transparantie? Hopelijk doet WikiLeaks ons op den duur niet ongewild sympathie krijgen voor het personage van Jack Nicholson in A few good men dat in een beroemde scène de vraag naar de waarheid beantwoordde: You can't handle the truth!