Catalonië kreunt onder pervers Spaans financieringssysteem

De schuldencrisis die de eurozone in haar greep houdt, zorgt ervoor dat, onder meer, ook Spanje in een uiterst benarde situatie is terechtgekomen: een instortende vastgoedmarkt, spiraalsgewijze groei van de werkloosheid en een overheidsschuld die de pan uitswingt. Onder die problemen lijden natuurlijk ook de Spaanse regio's, inclusief Catalonië - de meest welvarende regio in Spanje. Als gevolg van te grote overheidsuitgaven kampt Catalonië met een tekort van zo'n 8 procent op de lopende rekening. Blind gemaakt door de 'boom' op de huizenmarkt, deelt Catalonië nu ook in de klappen die de Spaanse economie treffen: zowel de centrale regering in Madrid als de Spaanse regio's gingen ten onrechte uit van financiële meevallers en hebben te laat ingezien dat de crisis op de vastgoedmarkt op termijn voor problemen zou zorgen.

De Catalaanse overheid is evenwel gestart met uiterst strenge bezuinigingsmaatregelen. Op korte termijn moeten die ademruimte geven aan de Catalaanse economie, waarvan de fundamenten overigens nog steeds zeer sterk zijn. Om ook op korte termijn te kunnen voldoen aan de schuldenverplichtingen heeft Catalonië twee weken geleden een lening van 5 miljard euro bij Madrid aangevraagd. Volstrekt ten onrechte wordt deze lening in de media als een 'reddingsboei' gepercipieerd, alsof Catalonië aan de grond zou zitten. De Catalanen zelf zien dit heel anders: zij willen hun eigen geld terug om daarmee hun schulden te kunnen afbetalen.

Onjuiste herverdeling

De reden voor dit verschil in perceptie ligt in het Spaanse belastingssysteem. Catalaanse belastingen worden, samen met de belastingen van andere Spaanse regio's, centraal geïnd door Madrid, om vervolgens te worden herverdeeld over diezelfde regio's. Jaarlijks staat Catalonië 10 procent van zijn bruto regionaal product af aan de Spaanse staat, wat neerkomt op zo'n 16 miljard euro per jaar. Of om het nog meer te verduidelijken: in 2009 spijsde de Catalaanse belastingsopbrengst de Spaanse schatkist voor 19,5 procent, maar zelf zag de regio daar, via het Spaanse herverdelingsmechanisme, maar 14 procent van terug. Een klassiek verhaal van 'unjust return'. Het is exact dit verschil tussen inbreng en onjuiste herverdeling dat het Catalaans deficit verklaart.

Catalonië is onder het Spaanse belastingssysteem de meest gulle donor van de centrale schatkist en subsidieert daarmee in ruime mate de andere Spaanse regio's. Maar dat uitgerekend de Catalaanse overheid vandaag genoodzaakt wordt om een deel van dit bedrag terug te lenen, met een fikse rente erbovenop, is ronduit pervers. Catalonië betaalt - letterlijk - de prijs voor het economische wanbestuur van Madrid.

Voor het Catalaanse publiek is het zonneklaar dat de huidige problemen te wijten zijn aan de incompetentie van de opeenvolgende Spaanse regeringen. Het mag dan ook geen wonder heten dat de Catalaan in de straat zich steeds meer openlijk begint af te vragen welk nut het heeft nog langer in een Spaans staatsverband verder te gaan. De volledige Catalaanse politieke klasse schreeuwt al geruime tijd om fiscale hervormingen en om een eerlijker herverdelingssysteem. Maar Madrid houdt de boot af, goed wetende dat de Catalaanse melkkoe van levensbelang is voor Spanje in zijn geheel.

Onafhankelijkheid

De lening die Catalonië twee weken geleden heeft aangevraagd nu voorstellen als een onvermijdelijk infuus van Madrid, is niet alleen misleidend, maar het is in de ogen van de Catalanen ook ronduit oneerlijk. Dat Madrid de vraag naar een eerlijker belastingssysteem eenvoudigweg naast zich neerlegt, doet het verlangen naar volledige autonomie alleen maar groeien. Niet voor niets spreekt volgens de laatste peilingen nu al 50 procent van de Catalanen zich uit voor onafhankelijkheid. En dat verklaart dan weer de onafhankelijkheidsdemonstratie van dinsdag 11 september, waar meer dan anderhalf miljoen Catalanen in de straten van Barcelona opstapten met maar één eis: onafhankelijkheid.